Amparo González Sola
Amparo González Sola is choreograaf, danser, docent en onderzoeker. Ze komt uit Argentinië en werkt naast in Buenos Aires in Amsterdam, Parijs – en breidde dat afgelopen jaar uit met een residentie in Utrecht. Amparo was eerder al in Utrecht, als danser in de residentie van de Argentijnse choreograaf Juan Onofri. Samen presenteerden ze op SPRING 2017 de voorstelling Caravana. Ze koos welbewust voor een residentie in Utrecht. Amparo ziet de kracht van het netwerk van Residenties in Utrecht en wil het graag inzetten in haar werk in met een voor haar nieuwe groep: psychiatrische patiënten en hun therapeuten. De hele zomer 2019 woonde en werkte ze op het terrein van Altrecht in Den Dolder. In 2020 deed ze weer een zomers programma. Maar ook daarna zette Amparo haar residentie voort.
23 november 2020: Kunst, Wetenschap & Zorg in Het Wilde Westen
Kunst, wetenschap, zorg: langs deze drie lijnen organiseren wetenschapper Marileen La Haije (Radboud Universiteit Nijmegen, links op de foto), wijkcultuurhuis Het Wilde Westen en Residenties in Utrecht een avond vol dialoog en reflectie. De residentie van Amparo González Sola (rechts op de foto) is aanleiding van deze avond.
Inbreng deze avond komt van:
Amparo González Sola stimuleert als kunstenaar nieuwe ontmoetingen en dialogen tussen cliënten, therapeuten en buurtbewoners van de GGZ-instelling Altrecht (Den Dolder). Ze ziet de therapeutische dimensie van haar bewegingsworkshops in bredere zin: het herstel van sociale banden of connecties. Amparo wil hiermee vastliggende verhoudingen – in dit geval binnen de GGZ – doorbreken en zet met cliënt en patiënt deze ervaringen om in een creatief proces, waarmee ze ook haar werk als kunstenaar verrijkt.
Katrin Lohmann, drama- en psychotherapeute, artistiek coördinator van Radio Begijnenstraat, maakt dit audio-kunstproject met artistieke en therapeutische inslag samen met geïnterneerden van vleugel F in de Antwerpse gevangenis.
Alfredo Olivera, psycholoog en initiatiefnemer van Radio La Colifata, vertelt over deze radiozender door (ex)cliënten van de psychiatrische instelling El Borda in Buenos Aires. Dit culturele initiatief is ook actief betrokken bij anti-stigma campagnes rond geestelijke gezondheid in Argentinië.
Gemma Blok, historica aan de Open Universiteit, nuanceert de maatschappelijke rol van kunst in de GGZ, met o.a. aandacht voor beleidsmatige vraagstukken.
Host is Marileen La Haije en zij brengt de sprekers deze avond bij elkaar, en plaatst hun werk in een bredere, maatschappelijke context, en zoekt naar feedback vanuit zaal en online.
Wijkcultuurhuis Het Wilde Westen is mede-organisator, verbindt vegelijkbare initiatieven uit de wijk met deze drie culturele initiatieven en nodigt je uit om mee te denken met elkaar en met deze makers.
De avond is online kosteloos bij te wonen (de beperkte capaciteit in de zaal is inmiddels vergeven). We werken met een link via YouTube. De link is maandagmiddag op onze site/socials te vinden. Maar je kunt hem ook in je inbox krijgen, na aanmelding via residentiesinutrecht@gmail.com.
maandag 23 november 2020, 19.00-21.30 uur
locatie: Het Wilde Westen (Utrecht), maar alleen nog online te volgen
voertaal: Engels
Zomer 2020
In juli en augustus 2020 deed Amparo González Sola choreografisch onderzoek onder de naam ‘From one hand to another’. Op 21 augustus inviteerde ze een klein gezelschap voor een eindpresentatie. In deze nieuwsbrief een terugblik in drie stappen. Amparo beschrijft haar ervaringen in dit proces, waarin dans, in het midden van alle coronamaatregelen, toch voor ‘aanraking’ kan zorgen, zonder fysiek contact. Met daarna beschouwingen van twee deelnemers: student Anthony Senior (ROC Midden Nederland), en onderzoeker Marileen La Haije (Radboud Universiteit Nijmegen).
1) Amparo: Contact without touch
From one hand to another
Is an attempt to make contact when we cannot touch each other, an attempt to be close despite distances, an attempt to transform that 1,5 meters into a space of connection, an attempt to turn restrictions into potentialities.
From one hand to another
Is also an invitation to reflect together on how to keep meeting in these times, sharing the responsibility of being together, taking care of each other, turning the practice of caring into a sensitive and collaborative practice, beyond the pre-established protocols.
From one hand to another
Is a process of choreographic research that I developed in July and August with Anja and Eline, two women that I met during the practices “Exploring Reciprocity” in the psychiatric institution in Den Dolder.
From one hand to another
Is a project developed with the collaboration of Anthony, a young dancer from ROC Midden Nederland and Marileen, a researcher from the Radboud University Nijmegen, and with the complicity of many clients and therapists who sometimes came to observe and participate in the rehearsals, sharing their thoughts and impressions.
From one hand to another
Is a process that was developed sometimes physically present (in the “kapel” that we transformed into a studio during rehearsals), and sometimes at distance, through letters and audio practices. A process in which we explored the transmission of movements and memories from one body to the other, from one hand to another, trying to perceive and to value what appears in the middle, exploring the space in between.
On Friday, August 21, as a way of sharing the work created, we invited a small and intimate audience. At the end they wrote a few words about what they had experienced, leaving a small testimony to share with those who were not present. These are some of those testimonies:
“Warm day in Den Dolder, a fresh breeze, from one hand to the other glittering sand. Fragile moments, strong feelings”
“De omhelzing die ik zo mis geef ik nu aan jou, ik heb mijzelf goed gevoeld, geraakt en toch ook niet”
“You can touch each other with your eyes and with the willingness to be together”
“Strangers, but not strangers, connected as we felt together”
Amparo González Sola
Danser, choreograaf, onderzoeker
2) Student Anthony: Elkaar beter begrijpen
Ik wilde graag meedoen aan deze sessies van Amparo, omdat ik een fijn gevoel kreeg toen ik voor eerste keer deelnam aan haar workshop in Altrecht. Voorafgaand aan de workshops hoorde ik haar verhaal over wat zij wil betekenen voor de mensen in de inrichtingen en dit raakte mij ook enorm. Voor mij namelijk is dans een uitlaatklep wanneer ik mij niet fijn voel.
Tijdens de workshops viel het me op dat de deelnemers, de bewegers in de ruimte, vooral mannen van de inrichting waren. Ze vonden het leuk om met iedereen kennis te maken, via de kaders van Amparo’s workshop. Zij gaf de bewegers uit de inrichting een kans om dit op een veilige en liefdevolle manier te doen. Het viel me op dat mensen elkaar beter leerden begrijpen door Amparo’s werkwijze.
Deze workshops helpen mij omdat ik meer kennis krijg over zaken zoals: hoe maak je een lesplan en wat doe je als het fout gaat. En ze zeggen ook wel eens: waarmee je omgaat word je besmet! Ik ben er nog meer van overtuigd geraakt dat als ik het dansondernemersjasje aan wil doen, ik hier zelf de energie voor bij elkaar moet rapen. Ik moet gewoon doen. Ik moet mijn ideeën werkelijkheid laten worden. Wat ik hier allemaal heb benoemd zal ik met ROC Midden Nederland delen. Ik vond het een leerzame ervaring!
Anthony Senior
Student dans ROC Midden Nederland
3) Onderzoeker Marileen: De kunst van het vasthouden
Als dansende onderzoeker heb ik grote bewondering voor activistische dansers die hun bewegingen uitdragen als dialoog – een dialoog die zich niet beperkt tot de grenzen van de dansvloer. De residentie van Amparo González Sola is daar een sprekend voorbeeld van. De notie van ‘reciprocity’ speelt een centrale rol in Amparo’s filosofie: het idee dat de ‘tussenruimte’ die ontstaat door samen te bewegen nieuwe ervaringen, ontmoetingen en ideeën over de ander mogelijk maakt. In tijden van corona, heeft ze deze intuïties op kleinere schaal verder verkend samen met Eline, voormalig cliënte van de GGZ-instelling in Den Dolder, en Anja, therapeute bij deze instelling.
In dit creatieve proces met de titel ‘From one hand to another’, onderzochten ze bewegenderwijs de ruimte tussen de hand van de één en die van de ander, het lichaam van de één en dat van de ander, de woorden van de één naar de ander. Deze tussenruimte verbindt, zo ontdekten ze – een inzicht dat deze dagen wellicht belangrijker is dan ooit. Zoals Anja na afloop van één van de bewegingsoefeningen treffend observeert: ‘De ruimte tussen onze lichamen is niet leeg, maar compact. Ik blijf in contact, ook als ik wegga’.
Vanuit dezelfde gedachte, merkt Amparo op dat het lichaam van de één de aanwezigheid van het lichaam van de ander vasthoudt, ook als dat lichaam niet meer fysiek aanwezig is. Eline, een beweeglijke sporter, beleeft deze tussenruimte ook op haar eigen manier. Na afloop van de oefening waarin ze al bewegend de ruimte tussen haar eigen handen verkent, vertelt ze lachend dat het voelt alsof ze een bal in beweging houdt.
Dit is, naar mijn idee, één van de bijzondere kenmerken van Amparo’s bewegingsworkshops: Amparo gaat niet uit van een choreografie of vaste sequentie van dansfiguren, maar stelt bewegingsoefeningen voor die persoonlijke ervaringen in gang zetten. Dit geldt overigens niet alleen voor Anja en Eline, maar ook voor alle aanwezigen met wie ze hun creatieve proces op vrijdag 21 augustus deelden (onder wie ikzelf).
De intieme, kwetsbare en, tegelijkertijd, verbindende bewegingen van Anja en Eline nodigden ons uit om deelnemers te worden van dit proces. Ook de tussenruimte tussen publiek en ‘performer’, toeschouwer en danser verbindt, zo ontdekten we. Nahuel, een van de deelnemers, wist deze verbinding in woorden te vatten: ‘I’m busy holding that space’. Als toeschouwers probeerden we de ruimte waarin Eline en Anja hun kwetsbare ervaringen met ons deelden, vast te houden, te beschermen. Ze toonden ons de kunst van het vasthouden, in en (ver) voorbij de pandemie.
Marileen La Haije
Onderzoeker Radboud Universiteit Nijmegen
Zomer 2020
In 2019 verbleef Amparo twee lange periodes in Utrecht en Den Dolder. Daar wist ze bijzondere connecties te leggen door haar unieke benadering van beweging en dans. ‘Elk van deze ontmoetingen heeft mijn praktijk veranderd,’ zegt Amparo hierover. ‘Deze connecties zullen bijdragen aan het doorbreken van stigma’s rond psychiatrie en het opnieuw opbouwen van maatschappelijke banden, door middel van kunst,’ zegt Amparo hierover.
Er wordt nu gewerkt aan een vervolg van haar werk in Den Dolder, in een samenwerking tussen het ROC Midden Nederland, Altrecht, Het Vijfde Seizoen en de gemeente Den Dolder. Ook zal ze de komende maanden lesgeven aan jonge dansgezelschappen in Utrecht, waarbij regie zal worden gedaan door een van de ROC-studenten die ze tijdens haar eerste verblijfsperiode heeft ontmoet. Amparo creëert een dansstuk (Reciprocity) uit het materiaal dat ze tijdens haar residentie onderzocht. Dit doet ze in samenwerking met kunstenaars uit Utrecht.
Twee periodes in Den Dolder
In de zomer van 2019 legde Amparo een stevige basis met haar werk in Den Dolder, waar ze intrek nam in het gebouw van kunstenaarsresidency Het Vijfde Seizoen, gelegen middenin het terrein van psychiatrische instelling Altrecht. Ze ontwikkelde er oefeningen en workshops rondom haar ideeën over dans en beweging, waarbij ze werkte zowel psychiatrische patiënten als hun begeleiders. In het najaar bouwde ze haar werk en onderzoek in Den Dolder uit en legde ze verdere verbanden met Utrechtse initiatieven. Zo verzorgde ze de aftrap van de eerste bijeenkomst van ‘Utrecht Danst’, een programma van ZIMIHC met als doel de (amateur)danswereld in Utrecht samen te brengen en gaf ze in november dansworkshops aan leerlingen en docenten van Ithaka-ISK. Ithaka Internationale Schakelklassen helpt anderstalige leerlingen bij het doorschakelen naar het Nederlandstalige onderwijs.
In oktober en november waren er daarnaast workshops dans in samenwerking met het ROC Midden Nederland Creative College en met studenten van de master Community Development van de Hogeschool Utrecht. Amparo probeert hierbij niet in afzonderlijke evenementen te denken, maar iedere ontmoeting als een verbonden bijdrage te zien aan haar onderzoek.
Elke vrijdag gaf Amparo in Den Dolder een dansworkshop, waarbij de precieze vorm en inhoud ervan steeds in ontwikkeling was. Steeds meer nodigde ze ook buurtbewoners om de psychiatrische instelling heen expliciet uit om deel te nemen aan de workshops.
‘Er is nu een connectie tussen therapeuten in Den Dolder die elkaar tot nu toe niet kenden door de activiteiten die ik tijdens deze residentie deed,’ zegt Amparo over haar workshops. ‘En ze zijn van plan samen te blijven werken, activiteiten en ruimtes te delen’. Benieuwd hoe die workshops eruitzagen? In onderstaande fotogalerij vertelt ze over hoe ze haar werk en onderzoek in Den Dolder aanpakte. Daaronder lees je haar verhaal over hoe ze met beweging als beginpunt onze maatschappij wil veranderen.
Amparo’s residentie is in samenwerking met Het Vijfde Seizoen, een kunstenaarsresidency op het terrein van de psychiatrische instelling Altrecht in Den Dolder. Het Vijfde Seizoen zet de relatie van een kunstenaar met psychiatrische patiënten in om het negatieve stigma rond psychiatrische patiënten aan de kant te zetten.
Amparo in Den Dolder
Wat is Amparo’s verhaal?
Voor Amparo staat dans en beweging voor meer dan alleen artistieke uiting. Ze gebruikt het als middel om te onderzoeken hoe je de politieke, sociale en fysieke omgeving van groepen mensen in beweging kunt zetten.
“Dans gaat voor mij over relaties, zowel binnen het lichaam als met anderen. Ik denk dat onze manier van denken over en waarnemen van het lichaam gelijk staat aan een manier van denken over de wereld.”
Door een verbinding aan te gaan met Utrecht wil Amparo niet alleen haar inzichten delen, maar wil ze input te vragen van Utrechtse maatschappelijke, culturele, wetenschappelijk en educatie organisaties. Deze multidisciplinaire werkwijze sluit naadloos aan op haar hypothese: als we het menselijk lichaam meer als iets multi-dimensionaals beschouwen, werkt dat door in onze bredere relaties met anderen. Dát is waar Amparo’s residentie over gaat.
“De ideeën die we over het lichaam hebben, zijn van invloed op onze manier van waarnemen van onszelf en daarmee op het met anderen omgaan.
Het westerse idee van het lichaam is: symmetrisch, verticaal, homogeen, droog, tweedimensionaal, gedacht vanuit de vorm. Deze opvatting van het lichaam heeft een bepaald soort samenleving opgebouwd.
Ik vraag me af welke politieke en sociale implicaties andere opvattingen over het lichaam kunnen hebben. De conceptie van het lichaam dat ik voorstel is: een multidirectioneel, vochtig, asymmetrisch, heterogeen lichaam, een lichaam in voortdurende transformatie, gedacht vanuit relaties.”
Met haar unieke combinatie van praktische beweging en theorie wil Amparo verandering veroorzaken in de leefomgeving van uiteenlopende groepen mensen in Utrecht: wetenschappers, studenten, dansers en psychiatrische patiënten verbindt zij met elkaar.
Hoe ziet dat er praktisch uit? Amparo beweegt in haar onderzoek steeds tussen theorie en praktijk. Tijdens haar residentie komt haar onderzoek heel concreet tot uiting in een bijzondere toepassing: in de psychiatrische kliniek van Altrecht in Den Dolder. Ze werkt daar met patiënten en behandelaars, waar bij ze zich richt op het ervaren van het lichaam.“We gaan heel praktisch aan het werk met oefeningen. We gaan aan de slag met proprioceptie: het waarnemen van het eigen lichaam. Met de ogen dicht, kleine bewegingen maken in het lichaam. Ook doe ik oefeningen waarin we de balans zoeken tussen bewegen en bewogen worden. Vervolgens kijken we hoe we verder kunnen vanuit die staat van wederkerigheid.”
Net als Het Vijfde Seizoen wil Amparo wat doen aan het stigma bestaat over psychiatrische patiënten.
Het gebouw van Het Vijfde Seizoen waar Amparo in werkt.
Van lichaam naar filosofie Naast veelvuldig praktisch oefenen wil Amparo ook theoretisch aan de slag. Omdat volgens haar dans en beweging direct verbonden is onze perceptie van onszelf en hoe kijken naar onze relatie met anderen, is de stap naar de theorie heel vanzelfsprekend. Amparo wil zo dans, filosofie, neurowetenschap en politiek bij elkaar brengen.
“Denken en lichaam worden vaak gezien als afzonderlijke werelden: filosofie en het praktische lichaam als twee verschillende dingen. Ik denk dat perceptie, beweging en gedachte samengaan.”
Daarom biedt haar residentie veel voedingsbodem voor aansluiting met diverse Utrechtse instellingen. Via Residenties in Utrecht betrekt Amparo dansers van ROC Midden Nederland bij haar werk in Den Dolder, maar ook studenten en docenten van de Universiteit Utrecht (bijv. Community Arts, Theater, Brains & Bodies, Filosofie, Klinische Psychologie), Hogeschool Utrecht (Community Development) en diverse theatermakers die aan de HKU zijn verbonden. Ook legt Amparo contact met andere bewoners van het Altrecht-terrein in Den Dolder, zoals Kytopia en andere creatieve daar gevestigde bedrijven.
“Gedurende deze drie maanden zal ik sessies van beweging, perceptie, dialoog en reflectie initiëren tussen patiënten en therapeuten, studenten, denkers, bewegers. Het bijzondere is dat de ontmoetingen horizontaal zijn. Ik werk op hetzelfde niveau met patiënten en therapeuten, docenten en studenten, denkers en bewegers.”
Haar ‘horizontale’ aanpak houdt in dat dansen, bewegen én denken door iedereen gebeurt. Patiënt, wetenschapper en student. Iedereen danst. Iedereen beweegt. Iedereen denkt.
Amparo wil niet alleen met verschillende disciplines in aanraking komen, maar echt samen iets nieuws creëren rondom haar onderzoeksvraag. Zo bevraagt ze de grenzen tussen deze groepen en zet de de eerste stappen naar een verandering in onze dagelijkse samenleving