Eventalks 2015: Vox Luminis

Wij kennen het niet, maar de evensong is een belangrijke traditie in de Engelse kathedralen: aan het einde van de middag wordt een beknopte, gesproken overdenking omkranst met koormuziek.

Tijdens het Festival Oude Muziek 2015 (28 aug – 6 sep) vond er in TivoliVredenburg dagelijks een Eventalk plaats: als het avonduur aanbreekt, we ons losrukken van onze computerschermen en naar huis gaan, liet de Eventalk ons even stilstaan. Een Eventalk is een korte interventie door een denker, een geleerde of een leraar, begeleid door muziek, ons de avond inleidend, op weg naar de nacht. Denkkracht en muziek vulden elkaar aan in een verstilde sfeer. De serie Eventalk werd georganiseerd door het Festival Oude Muziek en het Centre for the Humanities van de Universiteit Utrecht en was onderdeel van Residenties in Utrecht.

De muziek werd steevast verzorgd door het Belgisch-Franse ensemble Vox Luminis, artist in residence tijdens Festival Oude Muziek, maar de sprekers varieerden per dag.

Overzicht van Eventalks

Za 29 Aug. 18.30: Jordi Savall, dirigent en gambist: ‘Een reflectie op de geschiedenis van de Europese muziek, met als vertrekpunt een ironisch citaat van Stendhal uit 1809. Kunnen we eigenlijk wel spreken van muzikale vooruitgang? Zo ja, hoe verklaren we dan al die eeuwen aan vergeten muziek?’ (spreektaal: Engels)

Zo 30 Aug. 18.30: Prof. Rosi Braidotti, Centre for the Humanities, Universiteit Utrecht: ‘Music, Drugs and Emancipation’ (spreektaal: Engels)
Aan oude muziek zit altijd maar een progressief, haast provocatief aspect. En als luisteraar van dit derde millennium is Rosi Braidotti hierdoor enorm gefascineerd. Een goed voorbeeld is de Kaffee Cantate (BWV 211) van Johann Sebastian Bach. In haar Eventalk sprak ze over heilige monsters en seculiere uitdagingen en kwamen ook onderwerpen als drugs en emancipatie aan de orde.

Ma 31 Aug. 18.30: Dr Barbara Titus, Muziekwetenschap, Universiteit van Amsterdam: ‘Wie bezet(te) het Maagdenhuis?’
Wat is de universiteit? Een publieke instelling? Een bedrijf? Een privilege “for the happy few”? Een vrijhaven voor experiment met de implicatie van (aanvankelijke) mislukking? Een opleidingsinstituut voor BV Nederland? Een reservoir van menselijke expressievormen, ideeën, verhalen, technieken en erfgoed? Deze vragen kregen urgentie tijdens de bezetting van het Maagdenhuis van de Universiteit van Amsterdam in de hete lente van 2015. In deze Eventalk drongen ze zich op conceptuele en zintuiglijke wijze opnieuw onontkoombaar aan ons op.

Di 1 Sept. 18.30: Dr Ernst van den Hemel, Religiewetenschap, Universiteit Utrecht: ‘The Times They Are A Changin’. Protestliederen: religie, muziek en provocatie’
We denken bij protestliederen vaak aan de jaren zestig, toen door muzikanten op vaak aanstootgevende wijze tegen heilige huisjes geschopt werd. Maar ambiguïteit, provocatie en grove suggestiviteit, verpakt in pakkende melodietjes, waren ook in de vroegmoderne tijd een favoriet middel om de geest van protest rond te doen gaan. Ook het ogenschijnlijk onschuldige liedje Kortjakje past in een traditie van vulgaire protestliederen, vol kritiek op de toenmalige religieuze waarden en normen.

Wo 2 Sept. 18.30: Prof. David Pascoe, Comparative Literature, Universiteit Utrecht: ‘Mourning Music’ (spreektaal: Engels)
Purcell’s Funeral Sentences speelde een belangrijke rol in de nationale rouw bij de dood van de Engelse koningin Mary. Maar wat gebeurt er met zo’n muziekstuk als het uit de originele context wordt gehaald en geplaatst wordt in een heel nieuw kader, zoals bijvoorbeeld de film A Clockwork Orange van Stanley Kubrick? Gaat hierdoor ook de kracht van de muziek verloren of krijgt het opeens een heel nieuw licht?

Vr 4 Sept. 18.30: Prof. Josine Blok, Antieke cultuur, Universiteit Utrecht: ‘Draagt muziek bij tot goed burgerschap?’ Muziek brengt mensen in beweging. In de Griekse stadstaten was muziek een onmisbare factor in het gezamenlijke leven van de burgers. Welke ideeën zaten daarachter en waarom zagen politieke filosofen muziek als de basis van goed burgerschap? En wat zeggen deze ideeën nu nog over ons leven als moderne burgers?

Za 5 Sept. 18.30: Prof. Wessel Krul, Moderne kunst- en cultuurgeschiedenis, Rijksuniversiteit Groningen: ‘Muziek als tijdmachine’
We gaan naar concerten van oude muziek omdat we deze muziek mooi vinden, maar ook omdat zij oud is. De oude muziek houdt iets uit het verleden levend wat velen niet graag zouden missen. Voor de duur van een concert zijn we even in die andere wereld, zo stelde Krul. Maar wat is dat verleden waarmee de muziek ons in contact brengt? Kunnen we door die oude muziek überhaupt terug naar toen?

Zo 6 Sept. 11.00, 12.30: Aftrap van Culturele Zondag Uitfeest
Met de laatste Eventalk pakten we het net even anders aan. De Eventalk vond namelijk al om 12.30 uur plaats, in de Grote Zaal van TivoliVredenburg. Vocaal Ensemble Vox Luminis, dat tijdens elke Eventalk de muziek verzorgde als artist in residence van het festival, werd uitgebreid tot een veertig koppen tellend koor. Het koor zong het zelden uitgevoerde, veertigstemmige meesterwerk Spem in Alium van Thomas Tallis (gecomponeerd rond 1570).

De Utrechtse dichter Ingmar Heytze las bij de uitvoering een gedicht voor waarin hij ingaat op het belang van muziek. Meer nog, de aanwezigheid van muziek. Want muziek hoor je al voordat je geboren wordt: “Vruchtwater resoneert als de klankkast van een Stradivarius”, schrijft Jan Wolkers. “Muziek is overal”, zo betoogde Heytze in zijn gedicht Evenspraak, dat je hier kunt lezen.

Dit dubbeloptreden van Vox Luminis en Ingmar Heytze was het openingsconcert van Culturele Zondag Uitfeest. Om 11.00 was er voor de vroege vogels een openbare repetitie van Spem in Alium door Vox Luminis. De Nederlandse rapper Akwasi woonde de openbare repetitie bij en was zichtbaar geroerd door het muziekwerk en legde dat vol emotie uit in dit mooie filmpje.

Ensemble in Residence
Vox Luminis is een vocaal ensemble gebaseerd in de Waalse stad Namen, maar het kent een zeer internationale bezetting. De meeste leden ontmoetten elkaar aan het Koninklijk Conservatorium van Den Haag en besloten in 2004 hun krachten te bundelen. Het ensemble opereert zowel zelfstandig als ook met instrumentale groepen als Les Muffatti en La Fenice. Bij Vox Luminis staat de muziek altijd voorop, er worden geen concessies gemaakt op het vlak van kwaliteit en dat is voelbaar bij elke stap die het ensemble zet. De Franse bas Lionel Meunier is artistiek leider en oprichter van Vox Luminis.

Over Festival Oude Muziek
Het accent van Festival Oude Muziek lag dit jaar op de Engelse renaissance en de vroege barok van dat land met veel ruimte voor de werken van William Byrd en Henry Purcell. Het Frans-Belgische ensemble Vox Luminis van Lionel Meunier was artist in residence en bracht vier concerten van zeer geliefde Engelse componisten ten gehore.

Over Centre for the Humanities
Het Centre for the Humanities van de Universiteit Utrecht is een platform waar pioniersactiviteiten en innovatief onderzoek worden gerelateerd aan de bredere sociale en politieke relevantie van de geesteswetenschappen. Het Centre maakt deze verbinding door zich te richten op de maatschappelijke status en de publieke opvattingen over de geesteswetenschappen vandaag de dag.