Jacob van Eyck
Jacob van Eyck kan de belangrijkste musicus uit Utrecht aller tijden genoemd worden. De blinde jonkheer werd rond 1590 geboren in Heusden, en verhuisde in 1625 naar Utrecht, waar hij als stadsbeiaardier, klokkendeskundige, blokfluitist en componist werkzaam was. Hij stierf in 1657. Je zou hem de dj van de zeventiende eeuw kunnen noemen.
Jacob van Eyck nam de internationale tophits van zijn tijd en varieerde er als blokfluitist op het Janskerkhof lustig op los. Het virtuoze repertoire waarmee hij in de zomer de wandelaars op het kerkhof vermaakte na het avondeten, is bewaard gebleven in Der Fluyten Lust-hof en is tot op de dag van vandaag wereldwijd geliefd én gevreesd. Van Eycks muziek wordt over de hele wereld gespeeld, geen blokfluitist die hem niet kent. Der Fluyten Lust-hof is een soort blokfluitbijbel.
Als blindgeborene beschikte Van Eyck over een uitzonderlijk scherp gehoor. Van Eyck was degene die de boventoonstructuur van klokken wist te ontrafelen en ontdekte zo hoe ze gestemd kunnen worden. In samenwerking met de klokkengieters Hemony leverde deze kennis de eerste goed gestemde carillons op. Een Hemony geldt nog altijd als de Stradivarius onder de klokkenspellen. De carillons van de Domkerk en de Nicolaïkerk zijn er treffende voorbeelden van.
JACOB 3.0
Onder de noemer JACOB 3.0 wordt Van Eycks muzikale nalatenschap de komende jaren op een eigentijdse manier ‘vertaald’. Twee Utrechtse muziekfestivals, het Festival Oude Muziek en de Gaudeamus Muziekweek, adopteerden in 2016 alvast Jacob van Eyck en lieten hun publiek de voorgeschiedenis en hedendaagse versies horen tijdens concerten in TivoliVredenburg en Kytopia. Blokfluitist Erik Bosgraaf, dj Arjen de Vreede (DJ DNA) en laptopkunstenaar Jorrit Tamminga brachten in dit kader een muziekproject dat Van Eyck vertaalde naar de muziek van nu, met dank ook aan zes draaitafels en een laptop.
Wineke van Muiswinkel, een van de initiatiefnemers van JACOB 3.0, zegt: “Een oude meester die op zoveel manieren aansluit bij de moderne tijd is de ideale kandidaat voor zo’n innovatief project. Zijn internationale positie in de muziekwereld, verbondenheid met de stad Utrecht, belangrijke rol in de totstandkoming van het carillon, keuze voor uitzonderlijke instrumenten en kennis rond techniek, en verbinding tussen high en low culture maken dat hij een zeer divers publiek kan aanspreken. Met het project JACOB 3.0 leggen we een logische verbinding tussen de oude muziek van Jacob van Eyck, en de muziek van nu. En dan wordt duidelijk: er is eigenlijk helemaal geen gat.”
RESIDENTIEPROGRAMMA 2016
Het doel is dat JACOB 3.0 een project van een aantal jaar wordt, maar in augustus en september van 2016 keerde de geest van Jacob van Eyck alvast terug naar Utrecht en wel in het volgende programma.
-28 en 30 augustus: Stadswandelingen
Tijdens Festival Oude Muziek verzorgde Van Eyck-specialist Thiemo Wind vier uitverkochte rondleidingen door Utrecht langs plaatsen waar de blinde jonkheer woonde en werkte. Want overal in de stad zijn locaties die een directe link hebben met Jacob van Eyck:
Locaties: Janskerkhof waar Van Eyck zijn blokfluit bespeelde; Nicolaikerk waar nog altijd klokken hangen die gestemd zijn volgens Van Eyck; pand aan Oudkerkhof waar Van Eyck gewoond heeft; klokken van de Domtoren die gestemd zijn volgens Van Eyck; de oude Weeskerk (nu: Kytopia) waar Van Eyck begraven werd; de plek in de oude Weeskerk waar Van Eyck gelegen zou hebben.
-4 september: Concert TivoliVredenburg (compilatie)
De musici Erik Bosgraaf, Arjen de Vreede en Jorrit Tamminga presenteerden de muziek van Jacob van Eyck op hun eigen wijze tijdens een gratis, kort concert in TivoliVredenburg dat de opening was van Culturele Zondag: Uitfeest. De drie rasmuzikanten gingen via hun blokfluit, draaitafels en laptop in dialoog met vier eeuwen oude popmuziek.
© Alle foto’s: Jelmer de Haas
-4 september: Beiaardconcert
De Utrechtse stadsbeiaardier Malgosia Fiebig speelde muziek van haar verre voorganger Jacob van Eyck op de Hemony-klokken van de Domtoren. Ze speelde ook werken van Legrenzi, Vivaldi en een bewerking van Bach.
–11 september: Concert Kytopia
De musici Erik Bosgraaf, Arjen de Vreede en Jorrit Tamminga presenteerden de muziek van Jacob van Eyck tijdens de Gaudeamus Muziekweek op hun eigen wijze tijdens een volledig concert in Kytopia aan de Oudegracht. Van Eyck is daar overigens in 1657 begraven, toen dit pand nog de Weeskerk was. Thiemo Wind gaf vooraf een introductie op Van Eyck.
© Alle foto’s: Floris Verweij
Ook dit concert werd gefilmd. Film geproduceerd door www.derfluytenlusthof.nl, gepubliceerd door VPRO
Foto’s van de repetities:
Alle foto’s: © Wineke van Muiswinkel
Op het Domplein, bij de bushalte voor de Domtoren, ligt een plakkaat dat ons aan Jacob van Eyck doet herinneren:
Maar helaas heeft Jacob van Eyck nog altijd geen eigen straat in Utrecht.
Jacob van Eyck geen straat in Utrecht?! Groot manco! Zulke mooie muziek, belangrijke Utrechter. @GemeenteUtrecht https://t.co/Df6lVouzgy
— Eeke Anne de Ruig (@EAdeRuig) 5 september 2016
Reportage Duitse radio
Journaliste Dorothea Breit maakte in Utrecht een reportage over Jacob van Eyck voor radiozender Deutschlandfunk.
Foto: Duitse journaliste Dorothea Breit in gesprek met Van Eyck-specialist Thiemo Wind.
Der Fluyten Lust-hof
In onderstaande film speelt Erik Bosgraaf de complete Der Fluyten Lust-hof. Deze bundel aan stukken bracht Bosgraaf in 2007 ook al uit op een driedubbele cd (verschenen bij Brilliant Classics), waarvan meer dan 20.000 exemplaren zijn verkocht.
JACOB 3.0 is een samenwerking van Festival Oude Muziek Utrecht, Gaudeamus Muziekweek, Culturele Zondagen, Kytopia en Residenties in Utrecht.
JACOB 3.0 in de pers
Blokfluitist Van Eyck met project ”JACOB 3.0” terug in Utrecht (rd.nl)