Jan Martens

“Authenticiteit, dat is waar ik naar op zoek ben. De essentie ligt in het niet-spelen, en ik probeer de ruimte om te kunnen acteren weg te werken. Door de voorstelling niet helemaal door te repeteren, krijgen we een uniek en oprecht beeld. Vergelijk het maar met selfies die mislukken en die je meestal niet te zien krijgt.” – Jan Martens

Van choreograaf Jan Martens ging eind mei 2016 de voorstelling THE COMMON PEOPLE in première bij festival SPRING. Martens maakte deze voorstelling als antwoord op de voortschrijdende digitalisering. We zitten tegenwoordig alleen nog maar achter onze schermpjes en ontmoeten elkaar niet meer.

In de voorstelling THE COMMON PEOPLE, die Martens met filmregisseur Lukas Dhont maakte, gingen 44 lokale Utrechters in koppels van twee een fysieke ontmoeting aan op het podium van de Stadsschouwburg. De deelnemers hadden daarvoor workshops gevolgd en kort voor aanvang kregen ze een script met daarin de instructies voor tijdens de voorstelling. THE COMMON PEOPLE was hiermee een sociaal experiment, workshop en performance in één.

Verslag workshop en lezing 18 mei
Voorafgaand aan de uitvoering en de repetities kwam Jan Martens op verzoek van Residenties in Utrecht en in samenwerking met SPRING, Het Huis Utrecht en HACKING HABITAT. Art of Control al naar Utrecht voor een workshop en een lezing.

WORKSHOP
In de workshop van Jan Martens stonden de concepten ‘ontmoeten’, ‘improvisatie’ en ‘lichaamsbewustzijn’ centraal. Martens stimuleerde de deelnemers om zich in de groep veilig te voelen door eerst met elkaar oogcontact te zoeken, en elkaar aan de hand van oefeningen te leren vertrouwen om elkaar tot slot fysiek aan te raken.

De workshop vond plaats in de expeditieruimte van gevangenis Wolvenplein, waar ook de kunstmanifestatie HACKING HABITAT.Art of Control is gehuisvest. Deze expo gaat over de overheersende rol van technologie, en sluit dus aan bij het gedachtegoed van Jan Martens. Het was niet verplicht om ervaring te hebben met dans en theater.

Alle foto’s: © Anna van Kooij

Beeldend kunstenaar Ienke Kastelein bezocht ‘s middags de workshop en schreef daar naderhand over:

“Net als sommige andere toeschouwers koos ik een plek op de tribune aan de zijkant van het podium. ‘Kijk elkaar langdurig aan’, was een opdracht. Hoe moeilijk is dat! Mensen raakten elkaar in tweetallen aan volgens Martens’ protocollen. Ze wrongen zich in bochten aandachtig en voorzichtig, tastend. Ogenblikkelijk bekroop mij het gevoel een voyeur te zijn. Kijken naar oefeningen in intimiteit, intimiteit tussen vreemden, het leek niet voor andermans ogen bestemd. Het gevoel van ongemak nam hand over hand toe. Meer en meer voelde ik een tegenstrijdigheid tussen dat wat mensen bij elkaar voorzichtig onderzochten en het podium als plek om dat te doen. Het staat eigenlijk volkomen haaks op dat wat ik onder intimiteit versta.”

LEZING
Ook op woensdag 18 mei gaf Jan Martens een lezing. Tussen 20.00-21.30 uur sprak hij in gevangenis Wolvenplein over zijn werk en de gedachtes daarachter. Hij ging ook in op de ervaringen van de workshop eerder deze dag. Na zijn lezing reageerde een aantal experts, actief in verschillende specialismen, op zijn ideeën.

Het panel bestond uit:
Maartje de Jong: bioloog/neurowetenschapper, Universiteit Utrecht;
Marijn Lems: programmamaker/dramaturg Het Huis Utrecht;
Ienke Kastelein: beeldend kunstenaar, met werk op Hacking Habitat.

Alle foto’s: © Anna van Kooij

Enkele opvallende uitspraken van de avond:

Jan Martens: “Authenticiteit, dat is waar ik naar op zoek ben. De essentie ligt in het niet-spelen, en ik probeer de ruimte om te kunnen acteren weg te werken. (…) Door de voorstelling niet helemaal door te repeteren, krijgen we een uniek en oprecht beeld. Vergelijk het maar met selfies die mislukken en die je meestal niet te zien krijgt”, vervolgt hij. “Elke ingreep vanuit regie of dramaturgie is er een teveel.”

“Het maakt in wezen niet uit of je werkt met professionele of niet-professionele acteurs. Een goede voorstelling draait om zeggingskracht en ook non-professionals kunnen iets laten gebeuren”, aldus Marijn Lems.

Maartje de Jong: “Wij mensen raken niet graag onbekenden aan, en we kijken ook nooit anderen recht in de ogen. Dat is ongemakkelijk en ongepast. Dit soort handelingen doen we wel onbewust de hele dag door, en daarom ook is het zo interessant dat Jan Martens dit zo uitvergroot in dit sociale experiment.”

“Ook als kijker speel je bij deze voorstelling een bepalende rol. Ik kijk naar mensen die intimiteit beleven, en daardoor ervaar ik die ook. En ik kan me voorstellen dat de deelnemers op hun beurt de blikken uit de zaal voelen”, aldus Ienke Kastelein.

“Ik hoefde me niet als een acteur te gedragen. Ik was bezig met een ontmoeting, zoals in het dagelijks leven. Ik hoefde geen rol te spelen, en was alleen nog bezig iemand aan te raken”, aldus een deelnemer aan de workshop.

“THE COMMON PEOPLE is wat mij betreft een momentopname van hoe we in 2016 met elkaar en met technologie omgaan”, aldus Jan Martens. “Ik portretteer een uitstervende manier van met elkaar omgaan.”

Foto: © Anna van Kooij

Uitvoeringen THE COMMON PEOPLE 27 en 28 mei 2016
THE COMMON PEOPLE werd tweemaal uitgevoerd:
– vrijdag 27 mei, 21.00 uur, Stadsschouwburg Utrecht,
– zaterdag 28 mei, 21.00 uur, Stadsschouwburg Utrecht.

De Volkskrant was enthousiast over de voorstelling (vier van vijf sterren): “Dit fysieke aftasten levert ontroerende momenten op. De 44 deelnemers geven zich aardig bloot en opereren vanuit vertrouwen.” Lees hier de recensie van Annette Embrechts.

Ook NRC Handelsblad schreef een mooie beschouwing (vier van vijf sterren): “The Common People is het tegenovergestelde van spectaculair, maar wel een ijzersterk uitgewerkt concept, dat naast een statement een pleidooi lijkt voor respectvol omgaan met elkaar, aandacht en eenvoud in het theater. Hartverwarmend.” Lees hier de recensie van Francine van der Wiel.

THE COMMON PEOPLE wordt de komende maanden vaker in Nederland en België uitgevoerd.

Reacties deelnemers
Enkele deelnemers aan THE COMMON PEOPLE gaven na afloop van de voorstellingen een reactie:

“Wauw wat was dit intens en gaaf en wat ben ik dankbaar dat ik er een onderdeel van mocht zijn. Het was een waanzinnig leuke en extreem intieme ervaring. Het woord dat blijft is dankbaarheid voor een geweldig ervaring.”
– Washant (man, 39 jaar)

“Ik heb erg genoten van de workshops van Jan, ondersteund door zijn team. Wat mij betreft heeft hij bijzondere gaven om mensen vertrouwen te geven en het pure, het gevoelige aan de oppervlakte te laten komen. Voor mij was het een once in a lifetime experience.”
– Lucie (vrouw, 51 jaar)

“Ik vind geweldig hoe Jan en zijn team in een zo korte tijd zoveel mensen met verschillende achtergrond en leeftijd elkaar op het podium kan laten ontmoeten en zo een intiem contact kan laten maken op en achter het podium. Jan’s bescheiden en onzichtbare leiding heeft op mij grote indruk gemaakt.”
– Kazem (man, 35 jaar)

“THE COMMON PEOPLE was een volstrekt nieuwe ervaring voor mij. Ik had op beide avonden bijzondere ontmoetingen, met mensen die ik nog nooit eerder had ontmoet. Dank je wel Jan en zijn crew om dit meegemaakt te mogen hebben.”
– Herman (man, 68 jaar)

Drie vragen aan Ellen van de Mortel, coördinator van de werving deelnemers
Ellen van de Mortel was in 2016 productiestagiaire bij SPRING en had als opdracht de deelnemers van THE COMMON PEOPLE te werven. Een zeer uitdagende klus: ze moest 48 mensen vinden die op het toneel wilden, die uit Utrecht kwamen en die samen een afspiegeling van de Utrechtse bevolking vormden. Ze vertelt over haar stage.

Hoe begon de werving van deelnemers?
Om deelnemers te vinden is gestart met de verspreiding van een oproep via de diverse kanalen van SPRING, denk aan onze nieuwsbrief, de website en social media. Ook hebben mijn SPRING-collega’s en ik de oproep om deel te nemen aan dit project uitgezet binnen eigen vrienden- en kenniskring. Dit leverde al snel zeer diverse deelnemers op.

Hoe is het balletje verder gaan rollen?
Vele enthousiaste mensen hebben de oproep gedeeld op social media of binnen hun werkomgeving of netwerk uitgezet. Online kreeg de oproep een groot bereik. Dit lukte niet alleen via de kanalen van SPRING, maar ook via partners van het festival en verschillende (besloten) Facebookgroepen die binnen de stad Utrecht actief zijn. Op deze manier ging de oproep leven binnen de stad en werd de werving een manier van contact maken op zichzelf.

Heb je ook gericht gezocht naar mensen?
Ik ben er zelf op uit getrokken om mensen te ontmoeten en persoonlijk uit te nodigen voor het project. Hiervoor heb ik zeer uiteenlopende locaties bezocht zoals studieverenigingen, breiclubs, buurthuizen en koren. Maar ook sociale diners van Resto van Harte en edities van Utrecht in Dialoog. Stuk voor stuk plekken waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en open staan voor ontmoeting met (on)bekenden. Uiteindelijk heb ik zelfs mensen op straat uitgenodigd! Hierbij heb ik allerlei mensen ontmoet en een aantal daarvan hebben zelf uiteindelijk deelgenomen aan dit project.

Over Jan Martens
Jan Martens (België, 1984) studeerde aan de Fontys Dansacademie in Tilburg en studeerde in 2006 af aan de opleiding Dans van het Artesis Koninklijk Conservatorium in Antwerpen. Hij werkte als performer bij verschillende choreografen, onder wie Ann van den Broek en Koen De Preter, en begon in 2009 met eigen choreografisch werk. Martens reist de wereld rond met zijn voorstellingen VICTOR (in co-creatie met Peter Seynaeve, een productie van CAMPO), SWEAT BABY SWEAT (geselecteerd voor de Nederlandse Dansdagen 2012 en Circuit X 2013 in Vlaanderen), THE DOG DAYS ARE OVER (geselecteerd voor Het Theaterfestival Vlaanderen in 2014) en de solo ODE TO THE ATTEMPT. In mei 2016 is THE COMMON PEOPLE in wereldpremière gegaan in tanzhaus nrw in Düsseldorf, met snel daarna de Nederlandse première tijdens SPRING in Utrecht. Het project krijgt een vervolg in andere steden in Nederland en Vlaanderen.

Over SPRING
SPRING is hét festival waar je als bezoeker vernieuwende (inter)nationale theatermakers en choreografen ontdekt die risico’s durven te nemen en de grenzen van dans, theater en beeldende kunst opzoeken. In 2016 vond SPRING plaats van donderdag 19 tot en met zaterdag 28 mei in verschillende theaters in Utrecht, maar ook op onverwachte locaties in de stad.

Over de partners in deze Residentie 
De workshop en de lezing van Jan Martens vonden plaats is in de voormalige gevangenis Wolvenplein, waar HACKING HABITAT.Art of Control is gehuisvest. Deze kunstmanifestatie laat zien hoe moderne technologie ons in haar greep houdt. Een thema waar ook Jan Martens zich door laat inspireren. Hacking Habitat is partner in de Residentie van Jan Martens, net als festival SPRING en de creatieve hotspot Het Huis Utrecht.