Mens & Machine
Rond het thema Mens & Machine zijn niet alleen goede vragen te stellen, ook zijn er mooie verbindingen te leggen tussen cultuur, onderwijs en maatschappij. Met Stichting Niet Normaal en ROC Midden Nederland starten we een residentie rond dit thema.
Als eerste stap verzorgden we op het ROC Midden Nederland een lesmodule aan studenten van de opleidingen ‘Human Technology’ en ‘Zorg’. Een studentengroep werkt wekelijks in het Campus Connect Centre van het ROC Midden Nederland met kunstenaars aan de broodnodige verbinding van kunst, technische vindingen en toepassingen in de zorg.
De module bestaat uit een serie lessen, van docenten ROC Midden Nederland, Niet Normaal en kunstenaar Sander Veenhof. Ine Gevers van Niet Normaal gaf een introductie aan de hand van haar ervaringen met haar tentoonstelling Robot Love (Eindhoven, 2018).
Sander Veenhof werkt met de samengestelde groepen van zorg en technologie studenten aan het tonen en creëren van technologische middelen, en stelt bijbehorende ethische vragen aan de orde. Voor zijn lessen maakte hij bijgaande introductievideo.
Tentoonstelling: Waar kunst, zorg en technologie elkaar ontmoeten
Binnen de opleiding Human Technology en Verpleegkunde MBO-niveau 4 bij het ROC Midden Nederland – Tech College Amersfoort, is de toevoeging van kunst een nieuw gegeven. De school is continu op zoek naar verbetering en verdieping van het opleidingsaanbod. Mede hierdoor is er een experiment gestart door artistieke ontwikkeling op basis van Kunst, Wetenschap en Technologie toe te voegen aan de opleiding Human Technologie (2e jaar) en Verpleegkunde (3e jaar). De studenten hebben in werkgroepjes interdisciplinair samengewerkt, door deze -voor hen-nieuwe manier van werken ervaren de studenten de verschillende talenten van elkaar die ten goede komen aan het eindwerk dat onderdeel is van de tentoonstelling van 9 maart a.s. De ontwikkeling van de opdracht en begeleiding van deze artistieke ontwikkeling bij de studenten is gedaan door Dimitri van der Ploeg (Docent IO Artistieke ontwikkeling ROC MNL) in samenwerking met Walter Stekelenburg (Docent Verpleegkunde ROC MNL).
De studenten hebben gewerkt op basis van het beschouwen en het zelf maken van kunst. Gedurende de opdracht is gewerkt met externe professionele partners binnen de kunsten: Ine Gevers is Artistic Director bij Niet Normaal INT Foundation, Lidy Ettema Project Leider bij Residenties in Utrecht en Sander Veenhof beeldend kunstenaar. Tijdens de opdracht heeft Ine Gevers, als curator van de tentoonstelling Robot Love uit 2018, een lezing gegeven. Beeldend kunstenaar Sander Veenhof heeft tijdens een les een presentatie gegeven over zijn werk en de relatie gelegd met de opdracht.
De kern van de opdracht was om een aandoening naar keuze te verbeelden zodat hiermee draagvlak voor de aandoening ontstaat. Om dit te bereiken moesten de studenten zich verdiepen in deze aandoening en verwerken in een eindwerk. Gaandeweg werden de bevindingen verwerkt in een digitale dummy, de definitieve versie wordt samen met het eindwerk gepresenteerd tijdens de tentoonstelling. De studenten hebben gewerkt met hedendaagse technologieën zoals 3D scannen & printen, lasersnijden en virtual/mixed reality, maar ook met technieken zoals boetseren en schetsen.
Dimitri van der Ploeg: De kracht van beeldend communiceren
Kunst in het curriculum, dat is bij veel opleidingen heel normaal. Zeker als een studie over kunst gaat, of daaraan verwant is. Maar bij veel opleidingen komt kunst niet aan bod, terwijl artistieke inspiratie juist kan bijdragen aan de ontwikkeling van studenten. Dimitri van der Ploeg, afkomstig uit de high tech-maakindustrie en student autonome kunst aan ArtEZ in Arnhem, kon bij het ROC Midden Nederland een pilot doen rond kunst in het onderwijs. Studenten van de studies human technology en human care gingen samenwerken, wat uitmondde in een expositie: “De kracht van beeldend communiceren zorgde ervoor dat studenten elkaar vonden en versterkten”.
Residenties: Dimitri, wat was jouw idee?
Dimitri: Het viel mij op dat veel studenten bij hun onderwijs geen les krijgen in kunst, en ook dat kunst niet werd ingezet als een middel om het talent van studenten verder te ontplooien. Dat vond ik een gemiste kans, want ik vind echt dat artistieke ontwikkeling kan leiden tot ieders verbreding en verdieping. Ik zelf werkte lang internationaal in de high tech-maakindustrie. Ik ben afkomstig uit een gezin waar diverse kunstdisciplines zijn vertegenwoordigd en hierdoor is kunst voor mij een grote waarde. Op latere leeftijd ben ik de kunstacademie gaan doen. Ik gunde jonge studenten van nu die goede ervaring met kunst, en benaderde daarvoor het ROC Midden Nederland.
Residenties: En waarom wilde je graag met MBO werken?
Dimitri: “Nederland is gebaat bij verdere ontwikkeling van studenten voor de maakindustrie. En dan kom je al snel uit bij het MBO, en zeker MBO 4, waar jonge mensen onderwezen worden in dagelijks werk, in ambachten. Maar daar ontbreekt vaak ook die connectie met kunst in het onderwijs. Ik kreeg de kans een experiment op te zetten bij ROC Midden Nederland waarbij studenten human technology en studenten zorg, bijeengebracht door docent Walter Stekelenburg, interdisciplinair gingen samenwerken met inzet van artistieke ontwikkeling. Door hen samen in en met beelden te laten communiceren hoopte ik dat ze elkaar kunnen versterken. De technologiestudenten krijgen meer mee van het empathisch vermogen van de zorgstudenten, en die laatste kregen meer inzicht in het omgaan met technologie.”
Residenties: “Wat bedoel je in dit geval met artistieke ontwikkeling?”
Dimitri: “Ik kreeg de visie van het samenbrengen van hedendaagse kunst, wetenschap en technologie in de belevingswereld van studenten. Als je dat goed doet, kun je tot mooie resultaten komen. Ik bracht de studenten dus in aanraking met moderne kunst, en ik liet ze communiceren op basis van schetsen en ruimtelijk te verbeelden afbeeldingen. Zo kwam een dialoog tot stand, waarbij studenten als zenders en ontvangers met elkaar tot een boodschap, een betekenis kwamen. En aangezien een plaatje meer zegt dan duizend woorden, kwamen tot een hoop inzichten tot stand.”
Residenties: “Hoe pakte dit in de praktijk uit?”
Dimitri: “Eigenlijk heel goed, en ook beter dan verwacht. De studenten voelden zich goed bij elkaar, en er was een zodanig veilige sfeer dat studenten zich ook bloot durfden te geven. We hadden bedacht dat de studenten oplossingen gingen bedenken voor aandoeningen, en dit leidde ertoe dat ook heel persoonlijke onderwerpen als bedlegerigheid of rouw op tafel kwamen. En door studenten hierover beeldend te laten communiceren, werden innovatieve technieken als virtual reality of 3d-printing ingezet als middel om hierover te praten. Met dank aan de kracht van beeldend communiceren kwamen studenten van verschillende disciplines bij elkaar en kon het ook persoonlijk worden.”
Residenties: “Hoe ga je hier nu verder mee?”
Dimitri: De samenwerking tussen de studenten duurde enkele maanden en mondde uit in een expositie waar zij hun eindconcepten presenteerden. De studenten zelf zijn inmiddels verder gegaan met hun studies, en ik weet zeker dat ze veel geleerd hebben van dit experiment met artistieke ontwikkeling. Het ROC Midden Nederland vond het experiment ook erg interessant en denkt na over hoe kunst in meer opleidingen gebruikt kan worden. Ik zie voor mezelf ook een rol als educator artistieke ontwikkeling, en wil graag meer doen met kunst in het MBO-onderwijs, maar ik merk ook dat mijn eigen kunstenaarschap hier een impuls van heeft gekregen. De conclusie van dit experiment is, en eigenlijk kregen we dat direct al door, dat beeldend communiceren in het onderwijs een mooie toekomst heeft.”
